Mahşerin Dört Atlısı: Eleştiri ve Hor Görme

     Evliliklerde tartışmalar ilerledikçe belirli türden olumsuz etkileşimler artmaya başlar. Bazı türden olumsuz etkileşimler ilişkilerde durdurulmazsa evlilik için ölümcül sonuçlara yol açmaktadır. Bu türden etkileşimlere “Mahşerin Dört Atlısı” denir. Genelde bu dört atlının nal sesleri, evliliğin kalbinde şu sırayla duyulur: Eleştiri, hor görme, kendini savunma ve araya duvar örme.

1. Atlı: Eleştiri

Eşlerle ilgili bazı yakınmalar her zaman olacaktır. Fakat yakınma ve eleştiri arasında fark vardır. Yakınma, sadece eşinizin başarısız olduğu belirli bir eyleme yöneliktir. Eleştiri ise geneldir. Eşinizin karakterine ya da kişiliğine yönelik bazı olumsuz sözleri de işin içine katar.

“Dün gece mutfağı toplamadığın için çok kızgınım. Bu işi sırayla yapacağımız konusunda anlaşmıştık.” bir yakınmadır.

“Niçin bu kadar unutkansın? Sıra sendeyken mutfağı toplamaman beni delirtiyor. Hiçbir şeyi umursamıyorsun” bir eleştiridir.

Yakınma belli bir davranış üzerine odaklanır, eleştiri ise suçlama ve genel karaktere yönelik saldırıyla işi berbat eder. Bir yakınmayı eleştiriye dönüştürmek için “Senin sorunun ne? Neyin var senin?” sözcüklerini eklemeniz yeterli. Yakınma ve eleştiri arasındaki farkı gösteren birkaç örnek vermek istiyorum.

Yakınma: Arabada benzin kalmamış. Dolduracağını söylediğin halde neden doldurmadın? Eleştiri: Niçin hiçbir şeyi aklında tutamıyorsun? Depoyu doldurmanı sana bin kez söyledim, yine yapmamışsın.

Yakınma: Yemeğe birilerini davet etmeden önce fikrimi alman gerekirdi. Bu akşam seninle baş başa kalmak istiyordum.

Eleştiri: Niçin arkadaşlarına öncelik tanıyıp duruyorsun? Listende hep son sıradayım. Bu akşam sözde baş başa yemek yiyecektik.

Bu tarz eleştirilerde kendinizin ya da eşinizin sesini duyuyorsanız yalnız değilsiniz. İlk atlıya, ilişkilerde çok sık rastlanır. Bu nedenle eşinizle birbirinizi eleştirdiğinizin farkına vardıysanız bu hemen ilişkinizin korkunç olduğu anlamına gelmez. Fakat eleştirinin kötü tarafı, ilişkide yaygınlaştığında çok daha ölümcül olan diğer atlının yolunu açmasıdır. O da hor görme.

2. Atlı: Hor Görme

Eleştiriler kesilmediğinde kısa bir süre sonra kelimeler tam anlamıyla hor görmeye başlar. Örnek vermek gerekirse:

A: Hatırlamama yardımcı olması için yapacağım işlerin listesini buzdolabına asmayı

düşünüyorum.

B: “Listelerin gerçekten işine yarayacağını mı sanıyorsun?”

A: Eve yeni geldim. İşe başlamadan önce rahatlamak için 15 dakikaya ihtiyacım var.

B: Ne yani on beş dakika yalnız bırakırsam, ayağa fırlayıp bir şeyler yapmaya

hevesli olacağını mı düşünüyorsun.

A: Olabilir. Bunu daha önce denemedik, değil mi?

B: Bence en iyi becerdiğin iş, eve gelip yayılmak ya da banyoya girip yok olmak.

Bu iğneleme ve kuşkuculuk aslında hor görme şekilleridir. Sıfat yakıştırma, göz devirme, küçümseme, alay etme ve kara mizah da öyledir. Hangi şekilde olursa olsun, dört atlının en kötüsü olan hor görme, tiksinmeyi ima ettiği için ilişkiyi zehirler. Bir sorunu, eşiniz kendisinden tiksindiğiniz mesajını alırken çözmeniz gerçekten olanaksızdır. Hor görme, kaçınılmaz olarak, uzlaşma yerine daha fazla çatışmaya yol açar. Hor görme “bence bu, kim olduğumuzu ve neye değer verdiğimizi çok iyi açıklıyor” ya da “ben senin gibi ‘gider yenisini alırım’ kafasıyla hareket etmiyorum” derken ahlak dersi kisvesi altında ortaya çıkıyor. Hor görme, eşinize karşı içinizde kaynayan olumsuz düşüncelerle alevlenir. Tartışmalar ilk başladığında muhtemelen bu kadar yaralayıcı bir şekilde konuşmalar olmamıştı. Fakat bu farkındalıklar halledilmediğinde olumsuz düşüncelerin artması ve hor görmenin fazlalaşması muhtemel sonuçtur. Hor görmenin yakın akrabası olan kavgacılık da ilişki için aynı şekilde ölümcüldür. Saldırgan öfkenin bir çeşidi olan tehdit ya da tahriki içerir. Örneğin “Ne yapacaksın, beni mahkemeye mi vereceksin?” derken şaka yaptığınızı sansanız da aslında kavgacı bir tutum sergilemiş oluyorsunuz.

Mahşerin Dört Atlısının ilk iki atlısı yukarıdaki gibiydi. Son ikisini ise diğer bir yazıda açıklamaya çalışacağım.