Okula Başlama Süreci

Öğrenme erken çocukluk döneminde merak duygusu ile başlar. Çocuklar çevrelerini keşfetmek isterler ve yeni deneyimlere atılırlar. Gözlem ve taklit becerileri kuvvetli olur. İlk olarak ailelerinin davranışlarını izleyip kaydederler ve modellerler. Sosyalleşme ile birlikte çevrelerini gözlemlerler. Zamanla gelişen çevre; akrabalar, komşular ve arkadaşlar sonraki öğrenmelerin temelinde etkili olur. En nihayetinde çocuklar eğitim öğretim hayatına giriş yaparlar. Çoğu zaman anaokulu ilk deneyimdir. Bazen de çocuklar ilkokula giderek ilk eğitim basamağına geçmiş olurlar. Bu yeni hayatın kapısını aralamak çocuklar ve aileler için heyecan verici olduğu kadar zorlayıcı da olabilir. 

Okul; çocuklar için yabancı bir ortama girme, kuralları anlama ve uyma, evden ayrılış, yeni bir rutin, başarı veya başarısızlık ve öğrenim görevleriyle dolu yeni bir yer anlamlarına gelebileceği gibi arkadaş edinme, oyun oynama, eğlenme ve keşfetme anlamlarına da gelebilir. Aileler okulu çocuklarının gelecek hayatları için en önemli yer olarak görürler. Çocuklarının alışma sürecini kolayca atlatmasını ve başarılı olmalarını bekleyebilirler. 

Okula başlayacak çocukların gelişimsel ve psikolojik olarak hazır olmaları gerekir. “Bütün yapılan tanımlamalar ışığında okula hazır bulunuşluğu; gelişim sürecinde büyüme, olgunlaşma ve öğrenme ile çocukların fiziksel, bilişsel, sosyal duygusal, özbakım ve dil gelişimleri çerçevesinde ilkokula başlayacak yeterliliğe sahip olması, ilkokulun gereklerini yerine getirmeye hazır olması olarak tanımlanabilmektedir.” (Özaslan, 2020; akt. Bartan&Alisinanoğlu, 2024). Çocukların yanı sıra ebeveynler de çocuklarını okula göndermeye hazır olmalılar. Ailelerin çocuklarına okulla ilgili bilgiler vermeleri, öğretmenlerinden bahsetmeleri ve okula ziyarette bulunmaları hazırlık sürecinin aşamalarındandır. Aileler okulla ilgili bilgi verirken olumsuz deneyimleri anlatmaktan kaçınmalılar. Çocukların hevesini arttırmak için okul alışverişini beraber yapmak iyi bir hazırlık olur. 

Hazırlık süreci tamamlandıktan sonra okula başlama süreci başlar. İlk günler biraz daha zorlayıcı geçebilir. Ebeveynler çocuklarından ayrı kaldıkları ya da bu kadar büyüdükleri için üzgün hissedebilirler. Çocuklar da ailelerinden ayrılıp yeni bir ortama girdikleri için heyecanlı ve kaygılı olabilirler. Ebeveynlerin bütün duyguların normal olduğunu kabul edip çocuklarını etkilememeleri kolaylık sağlar. Okul kapısında çocuklarla birlikte ağlamak yerine şefkatli ve kararlı bir tutum sergileyen ebeveynler çocuklarını cesaretlendirirler. Ebeveynler çocukları ağladığı zaman onlara “öğretmenin heyecanla seni bekliyor” “seni bu saatte almaya geleceğim” gibi bilgi vererek kaygılarını azaltabilirler. Çocuklar ağladığı için planın dışına çıkmamak veya çocukları eve geri götürmemek gerekir. Aileler çocukları ile uzun uzadıya vedalaşmamaları ve durumu çocukların anladığından daha dramatik bir hale getirmemeleri tavsiye edilir. Oryantasyon sürecinde ailelerin çocuklarına “zamanla alışacaksın” “herkes okula gidiyor” gibi cümleler kurarak durumu normalleştirmeleri yardımcı olur. Okul sonrası bir rutin oluşturmak alışma sürecini hızlandırabilir. Okula hazırlık hikaye kitapları ile çocuklar desteklenebilir. 

Başlama evresini atlattıktan sonra uyum süreci başlar. Arkadaş edinme konusunda desteklenen çocuklar okula daha çabuk alışırlar ve arkadaşları ile vakit geçirmek için okula gitmeye karşı heyecan duyarlar. Şefkatli net sınırların olduğu evlerde büyüyen çocuklar okuldaki kurallara uymakta daha az güçlük yaşarlar. Eve geldiklerinde çocuklar ile okul hakkında konuşmak çocukların heveslerini arttırabilir. Ailelerin ve öğretmenlerin işbirliği içinde olmaları da çocukların düzeni anlamalarına yardımcı olur. Öğretmenleri ve okul hakkında olumsuz konuşmayarak çocukların güven duygusu desteklenebilir. Zamanla ve destekle çocuklar okul düzenini kabul ederler. 

Çocukların iki hafta içerisinde okula alışmaları beklenir. Uyum sağlamakta yaşanılan zorluk bir ayı geçtiğinde bir uzman desteğine başvurmak gerekir. Okula uyum problemi; çocuğun okula entegre olmasında yaşadığı zorlukları ifade eder. 

• Ebeveynlerden ve evden uzak olmak çocuklarda ayrılık kaygısına sebep olabilir. Bu kaygıyı çocuklar kadar anne babalar da yaşıyor olabilir ve ailelerini modelleyebilirler. 
• Sosyal becerilerin gelişmesine ihtiyaç duyabilirler.
• Sosyal fobisi olan çocuklar da okulda aktif rol alamayabilirler. 
• Ödevlerin olması ve sorumluluğun artması ile isteksizlik olabilir. 
• Kuralsız ortamda büyüyen çocuklar için bir sisteme dahil olmak yeni bir durumdur. Kurallara uymakta zorlandıkları için bir tepki gelişebilir. 
• Okulda yetersiz hisseden çocuklar özgüven problemleri yaşayabilirler. 
• Dikkat ve odak problemleri yaşayan çocuklar uzun süreli okulda duramayabilirler. 

Psikolog Elif Büşra Bozali Güneş