İnsanlar olarak bazen hayatımızda zorluklar yaşarız. Bunlar kazalar, afetler, travmatik anılar/olaylar olabilir. Bu olayların sonucunda olayın üzerinden bir süre geçse de olayın bizim üzerimizdeki etkisi geçmeyebilir. Buna bağlı somatik ağrılar ve kasılmalar, titremeler, ağlama krizleri vb. şiddetli duygusal tepkilerimiz olabilir. Kendimizi ağlarken bulabilir ama ne için ağladığımızı kelimelere dökemediğimiz ama içimizde fırtınaların olduğu süreçlerle karşı karşıya kalabiliriz. Bunlar oldukça insanidir, birçok insanın hayatında bunlar meydana gelebilir, bu zorluklar karşısında insan ne yapacağını bilemeyip profesyonel desteğe başvurabilir.

Profesyonel desteğin birçok alt dalı vardır; bunlardan birisi de sanat terapisidir. Sanat terapisi travma sonrası stres bozukluğu, akut stres bozukluğu, anksiyete(kaygı), depresyon, yas, psikosomatik ağrılar, takıntılar ve daha birçok durum için yararlanabileceğimiz bir terapi yöntemidir.

Sanat terapisi, konuşması gelişmiş bir çocuktan yaşlılığa kadar her yaş insanda kullanılabilir. Çocuklarda, ergenlerde, yetişkinlerde ve yaşlılarda çalışma şekilleri temelde aynı olsa da terapistin kullandığı temel ekole göre farklılık gösterecektir.

Çocuklarda genellikle oyun terapisi içerisinde terapiler gerçekleştiği için bu bağlam içerisinde sanat terapisi uygulanır. Onların oyun dünyaları gereği diyalogdan ziyade resim (ya da yapılan çalışma) ağırlıklı yorumlanır.

Ergen, yetişkin ve yaşlılarda bireysel terapide diyalog ile ağırlıklı olarak sanat terapisi gerçekleştirilir. Bazı anlarda kişi kendini ifade edemeyebilir, bu oldukça insanidir ama çocuklara kıyasla bakıldığında sanat terapisine en büyük destek orada geçen kelimelerimizdir ya da kelimelere dökemediğimiz açığa çıkan duygularımızdır.

Sanat terapisi resim, kolaj, şiir, müzik, kil vb. sanatın farklı enstrümanlarıyla çalışan bir terapi şeklidir. Kelimelerimizi, cümlelerimizi toparlayamadığımız yerde imdadımıza yetişip duygularımızın, içimizde kalanların tercümanı olur. Kişinin bilinçdışının aktif olduğu bir çalışma yöntemidir. Bilinçdışından ortaya çıkan imgelerin, sembollerin yorumlanmasıyla terapist süreci yönlendirir ama kişiyi yönlendirmez. Sembollerin en büyük referansı danışanın duyguları ve yaşadıklarıdır.

Söze dökülemeyen, içimizdeki anlamlandıramadığı soyut çıkmazları somut bir şekilde dışa vurup ilmek ilmek seans içerisinde çalıştığımız bir yerdir sanat terapisi.

Bu terapi şekli ile çalışırken danışandan, katılımcıdan herhangi bir sanatsal performans beklenmez. Sanatı kişinin kendi içinde olanları, bilinçdışında olanları aktarmak için bir dil gibi düşünebiliriz. Bu dili aktarmak için sanata dair araç ve gereçler kullanılır. Resim ile sanat terapisiyse çeşitli fırça, boya kalemler kağıt/tuval vb. öğeler varken; kolaj için dergiler, gazeteler, kitaplar, kişi isterse ona dair fotoğraflar ya da ona içerisinde o tabloyu(genelde karton ya da kağıt kullanılır) tamamlayacak sevdiği küçük nesneleri de kişi koyabilir. Kurdele, sevdiği çiçekten yapraklar vb. olarak kendi çalışmasını kişi hazırlayabilir.

Katılımcıya veya danışana sanat terapisi uygulanırken kişinin içinden geldiği gibi çalışması önemlidir. Bu çalışmanın doğru ya da yanlış diye bir değerlendirmesi yoktur, aynı sanattaki gibi. Renklerin, fikirlerin tartışıldığı bir yer değil kendini aktardığı, anlattığı bir yerde durur bu çalışma. Bazen kişinin bile kendisinin bile konuyu anlayamadığı, bedeninde belli duygusal tepkileri ve atakları anlaması, kendi bedeninin ne anlattığını okuyabilmek için olan bir çalışmadır. Okumak ve şifası için çalışmaya vesile bir çalışmadır. Bu dili okumasına ona eşlikçi olan terapisti ile yapar.

Okunan o duygular, hisler, travmalar seansta uzman ile beraber çalışılır. Manevi bir ameliyat gibi düşünülebilir. Yaranın yeri tespit edilir şifalandırılır.

Sanat terapisi çocuk, ergen ve yetişkinlerde hem bireysel hem de toplumsal bir grup halinde çalışılabilir. Bireyselde uzman konu bağlamına göre sanat terapisini kullanır, danışan bu yöntem ile çalışılmasını istemezse oyun ya da diyalog ile devam edilir.

Gruplarda ortalama 8 kişi ile grup terapileri gerçekleştirilebilir. Tek oturum da olabilir, 4 ya da 8 oturum da olabilir. Konu bağlamına göre oturum sayısı değişkenlik gösterecektir.

Hem online hem yüz yüze terapiler için de uygundur. Online terapilerde uzman, danışanın ya da gruptaki katılımcıların öncesinde hangi araç ve gereçleri hazırlaması gerektiği konusunda onları bilgilendirir. Resim, kolaj, kil vb. hangi yöntem baz alınıp yapılacaksa günler öncesinden terapist onlara bildirir. danışanın/katılımcının bunları seanstan/çalışmadan önce eksiksiz temin etmesi önemlidir. Çalışmalar yapılırken katılımcının yalnız olması gereklidir.

Online grup çalışmalarında/terapilerinde dair kişinin bir oda içerisinde tek olması elzemdir. Sadece çocuklarla çalışmalarda ebeveynin odada olmasını terapist tercih edebilir ya da çocuğun odasının kapısının açık olmasını isteyebilir.

Yüz yüze terapilerde ve çalışmalarda uzman ve kurum gerekli araç ve gereçleri ayarlamaktadır. İki yöntemde de verim oldukça iyidir. Gereken bağlam online’da da sağlanabilmektedir.

Bahsettiğimiz TSSB, akut stres bozukluğu, kaygılar, depresyon vb. zorlayıcı durumlar haricinde gündelik hayata dair bazı konular da sanat terapisinde çalışılabilir.

Misal, kendini tanımaya yönelik, ilişkilerini tanımaya yönelik, kişinin kendisine şefkatini ve bağını güçlendirmesine yönelik sanat terapisi çalışmaları da vardır. Çocuk ve ergenlerde bu tarz konular ile çalışmalar grup ile yapıldığında arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmektedir, sosyalliğini, dışadönüklüğünü geliştirmektedir. Çocuğun/gencin sosyal becerilerini güçlendirip hayata atılımını kolaylaştırmaktadır.

Özetle bakacak olursak, sanat terapisi hem iyileşmek için hem kişinin kendisini tanıması için güzel bir araçtır. Sanata yatkınlığı olmadığına inanan kişiler de bile olumlu etkileri genellikle gözükür ama dediğimiz gibi kişi uygulanmasını istemezse bu yöntemde onun için ısrar edilmez. Öte yandan, hayatı estetik bir şekilde okumayı seven insanlar için bu yöntem onlara çok iyi gelebilir. Kendi bireysel resim, kil, kolaj vb. çalışmalarını okuyup kendilerini daha iyi tanımalarına yardımcı olabilir.